Hồi giáo coi trọng lý trí và trí tuệ như những công cụ thiết yếu để hiểu vũ trụ và nhận ra sự vĩ đại của Allah. Kinh Quran luôn khuyến khích suy ngẫm, tư duy phản biện và tìm kiếm tri thức như những con đường dẫn đến việc hiểu các dấu hiệu của Allah trong vũ trụ.
Lý trí được xem như một công cụ để phân biệt đúng sai, hiểu sự hướng dẫn thiêng liêng và đưa ra những quyết định đạo đức.
Allah, Đấng Toàn Năng, phán rằng : "Ngươi (hỡi Thiên Sứ Muhammad) hãy nói (với những kẻ đa thần): “Các ngươi hãy quan sát những gì trong trời đất!” Quả thật, đối với đám người vô đức tin thì cho dù có xuất hiện thêm các dấu hiệu lạ hoặc sự cảnh báo cũng vô ích đối với chúng." (Kinh Quran 10:101)
"Quả thật, việc tạo hóa các tầng trời và trái đất cũng như việc luân chuyển ban đêm và ban ngày là những dấu hiệu dành cho những người hiểu biết." (Kinh Quran 3:190) Những câu đầu tiên của Kinh Quran được mặc khải cho Tiên tri Muhammad (Bình an cho Ngài) đã truyền lệnh cho Ngài đọc.
Bằng cách khuyến khích tìm kiếm tri thức và tư duy phản biện, Hồi giáo thúc đẩy sự cân bằng hài hòa giữa niềm tin tâm linh và tư duy lý trí, giúp con người phát triển trí tuệ trong khi vẫn duy trì các nguyên tắc đạo đức và tinh thần. Mối quan hệ hài hòa giữa lý trí và đức tin này đã đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành nền văn minh Hồi giáo.
